Lezing bijengenetica 6 februari 2018 te NBV afdeling Nietap
Op 6 februari jongstleden was er een thema avond georganiseerd door de NBV afdeling Nietap met als onderwerp bijengenetica. De lezing werd gehouden door Simon Hofstra.
Aan het begin van de avond welke om 19.30 begon bleek helaas dat de opkomst erg summier was. Slechts 4 geïnteresseerde leden wisten de weg te vinden naar het complex. Gezien het onderwerp misschien begrijpelijk maar erg jammer voor Simon, die een erg fraaie presentatie had voorbereid.
Na de inleiding met een heleboel moeilijke woorden en termen, waarbij menigeen zich afvroeg waar hij ( of zij!) aan begonnen was werd het plaatjestijd. Met diverse gekleurde schijven / taartdiagrammen werd er visueel invulling gegeven aan hetgeen net in theorie was verteld. Dit verduidelijkte de materie aanzienlijk en werd er getoond hoe snel er verval optreed van eigenschappen van de zuivere moer binnen een F1 en F2 generatie ( daarna is helemaal niets meer te voorspellen mbt eigenschappen) indien er stand bevrucht wordt.
Bij de F2 is er nog slechts 1/8 of 16% van de originele P eigenschap potentieel aanwezig, en bestaan de genetische eigenschappen van de bij voor ong 84% uit de eigenschappen die via de darrenlijn zijn ingekruist ( stand bevrucht dus compleet blind vwb eigenschappen). Dit maakte voor de aanwezige dus erg duidelijk hoe belangrijk de darren zijn bij teelt en eigenlijk een haast oncontroleerbare combinatie van genen en verhoudingen aanwezig zijn in een volk. Zelfs in een raszuiver volk zijn alle werkbijen unieke individuen.. het zijn dus geen kloontjes van elkaar. Weliswaar bevat elke werkster bij dezelfde genenset, echter doordat de dna stringen welke kruisen en delen is elke bij een unieke combinatie. Dit maakt ook dat er binnen een volk een soort zustergroepen zijn met weliswaar dezelfde moeder, maar omdat de genenpoel van de vader verschillend is ontstaan er ook verschillende dna combinaties ( zeg maar allemaal groepjes halfzusters). Deze subgroepjes werken doorgaans wel samen in een volk, maar bestaan dus uit een genencombinatie gecombineerd in een natuurlijke opbouw in leeftijd. Hierbij kun je dus ook stellen dat een zuivere carnica welke bv wordt aangepaard met een Zwarte bij-, buckfast- of andere soort dar je dus groepjes bijen krijgt in een volk die elkaars taal niet lekker begrijpen, en permanent gestrest rondlopen met als resultaat dus een vervelend volk. Het kruisen van rassen wat onoverkomelijk is bij stand bevruchting heeft dus wel degelijk dit soort risico’s op gedragsproblemen. Zeker voor mij een hele nieuwe kijk op de materie bijenvolk.
Met nog een aantal kruisschema’s waarbij dominante en onderdanige eigenschappen werden gecombineerd werd al snel duidelijk dat wil je een bepaalde eigenschap proberen te bereiken of vastleggen je met wat geluk slechts in 4 van de 16 koninginnen deze eigenschap kan aantreffen (statistisch ga eerder uit van een veelvoud hiervan). Omdat je natuurlijk niet op zoek bent naar 1 eigenschap maar een combinatie van, is het hierbij dus ook duidelijk dat je tientallen tot honderden koninginnen moet telen, laten oproeien en monitoren / beoordelen om een eigenschap te kunnen constateren, waarbij de te beoordelen volken ook nog eens in een gelijke omgeving moeten staan daar omgevingsinvloeden zoals bv dracht, weer etc gelijk moeten zijn bij de beoordeling. Voor vele hobby imkers dus echt een onmogelijke opgave. Koninginneteelt is een vak welke gewoon 24/7 moet worden uitgevoerd met heel veel registratie!
Het was een zeer interessante lezing, waarbij ook de nodige vragen gesteld en beantwoord konden worden. Dat was dan weer het voordeel van een kleine groep. Helaas lijkt het dus wel goed mogelijk te zijn om zelf koninginnen te telen, maar om enigszins gecontroleerd te laten aanparen waarbij de gewenste eigenschappen terug komen in je (productie)volken dus meer een loterij dan een vooraf te bepalen resultaat. Gelukkig blijft het natuur en zoals een van de aanwezige opmerkte, regelt de natuur het zelf wel. En dat is ook het mooie van deze hobby, elk jaar leren we van de bijen, en geen volk is gelijk.
Simon bedankt voor de leerzame avond!
Ronald van Bemmelen
Lid NBV Nietap.